Stefan Dušan Nemanjić rođen je oko 1308. godine kao drugorođeni sin Stefana Dečanskog, sina kralja Milutina. Nakon što je Stefan bio poražen u sukobu sa svojim ocem, Milutin je 1314. godine naredio da Stefan bude oslepljen i poslat u izgnanstvo u Carigrad.
Još kao mladi kralj komandovao je jednim delom vojske u glavnom napadu u bici kod Velbužda (1330), u kojoj se Srbija izborila za vodeću ulogu na Balkanu. Odnosi između starog i mladog kralja su se pogoršali januara 1331. godine.
Sam Stefan Dečanski je na skoro identičnom mestu ratovao sa svojim ocem, kraljem Milutinom, iz istih razloga kao i on sada sa svojim sinom samo u zamenjenim ulogama.
Dušan je napao Stefanov dvor avgusta 1331. dok je ovaj bio u lovu kod tvrđave Peterco sa nekoliko slugu. Stefan je na konju pobegao sa nešto malo svoje vlastele, zaboravivši čak i na kraljicu i decu, a Dušanova potera ga je bez otpora uhvatila u tvrđavi Petrič i zatvorila zajedno sa celom porodicom u tvrđavi Zvečan.
Uvidevši da je Vizantijsko carstvo oslabilo, Dušan odlučuje da na ruševinama Vizantije podigne novu imperiju.
Nakon svih osvajanja Stefan Dušan je odlučio da se proglasi za cara. Sklopio je dogovor sa Svetom Gorom, koja je vizantijskog cara oduvek smatrala za svog jedinog i legitimnog vladara. Kralj Stefan Dušan se proglasio za cara oko Božića (25.12. 1345.) u gradu Seru. Prema ustaljenim običajima carigradski patrijarh je krunisao careve na Istoku, a papa careve na Zapadu. Pošto se nije mogao nadati da će ga iko od ove dvojice krunisati, srpska arhiepiskopija je uzdignuta na rang patrijaršije. Arhiepiskop Joanikije je postao prvi srpski patrijarh.
Stefan Dušan je krunisan za cara Srba i Grka, Bugara i Arbanasa na Vaskrs(16.4. 1346.) u Skoplju. Krunisanje su obavili srpski patrijarh Joanikije i bugarski trnovski patrijarh Simeon, uz sasluženje arhiepiskopa autokefalne Ohridske arhiepiskopije, kao i svih igumana manastira Svete Gore.
Vaseljenski patrijarh Kalist anatemisao je srpskog cara, patrijarha i arhijereje i na taj način ih isključio iz pravoslavnog sveta. Jovan Kantakuzin je priznao Dušanovu carsku titulu, ali je ona bila ograničena samo na Srbiju i to je bilo najveće priznanje koje je vizantijski car mogao da da. Dušanovu carsku titulu priznali su i svetogorski kaluđeri, ali uz uslov da u svojim molitvama na prvom mestu pominju vizantijskog, pa tek onda srpskog cara.
Dubrovčani i bosanski dostojanstvenici su u pismima upućenim u Srbiju Dušana oslovljavali kao cara, međutim ne i u pismima upućenim u Ugarsku. Ugarska nije priznavala promenu u tituli i Dušanu se obraćala kao kralju Raške. Isto je činio i papa. Mletačka republika se Dušanu i Urošu obraćala kao carevima, ali i kao kraljevima pri čemu je u drugom slučaju dodavan epitet Raxie et Grecorum (Raške i Grčke).
Jedno od obeležja Dušanove vladavine bila je i obimna zakonodavna delatnost. Izdat je veliki broj povelja. Prvi deo Zakonika proglašen je maja 1349. u Skoplju i sastoji se od 155 članova. Drugi deo donet je 1354. i sastoji se od 66 članova.
Sadržaj Zakonika nastoji da obuhvati gotovo sve oblasti života, ali je pojedinim oblastima posvećena različita pažnja. Srbija je iza sebe imala dugu pravnu tradiciju, pa su neke oblasti bile relativno dobro zakonski regulisane. Zakonik je nastavio svoj život dugo nakon Dušanove smrti.
Za razliku od ostalih Nemanjića, on nije kanonizovan od strane crkve.
Nagađa se o nekoliko mogućih razloga, a neki od najčešćih su da postoji sumnja da je naredio ubistvo svog oca ili zato što je uveo svoju ženu Jelenu na Svetu Goru, što je strogo zabranjeno i danas.
Sahranjen je u svojoj zadužbini manastiru Svetih Arhanđela kod Prizrena. Posle Dušanove smrti nasledio ga je sin, car Uroš V, a Srpsko carstvo je postepeno počelo da se raspada. Kada su 1927. godine vršena arheološka iskopavanja na lokalitetu manastira, u jugozapadnom delu crkve je nađen mermerni grob za koji je ustanovljeno da je carev. U grobu su pronađene ispreturane kosti koje su 18. maja 1968. prenete u Crkvu Svetog Marka na Tašmajdanu, gde i danas počivaju.
Preuzeto: nationalgeographic.rs
