Iza bodljikave žice, kontrolnih punktova i masivnih drvenih vrata uokvirenih kamenom kapijom, nalazi se svet tišine i spokoja i centar srpske duhovnosti.
Na izlazu iz Peći, u zapadnom delu Kosova i Metohije, prema granici sa Crnom Gorom, mali prašnjavi put vodi uz reku Bistricu, u delu gde ona iz duge i burne klisure usporava, ulazeći u ravnicu. Na kraju puta je manastir Pećka patrijaršija, centar srpske duhovnosti i kulture, obgrljen Bistricom, uokviren Prokletijama i Rugovskom klisurom.
Veruje se da je odluku da se manastir podigne baš na tom mestu doneo osnivač srpske crkve sveti Sava. Savinu zamisao je ostvario njegov naslednik na arhiepiskopskom prestolu, Arsenije I, izgradnjom crkve svetih Apostola u trećoj deceniji XIII veka.
Manastir je postao sedište patrijaršije, odnosno Stavropigijalna lavra, 1346. godine, kada je dotadašnji pećki arhiepiskop, Janićije II, proglašen za patrijarha. Nedelju dana kasnije, Janićije II je krunisao kralja Dušana za cara. Srpska crkva je tada reorganizovana kao patrijaršija i pod njenu jurisdikciju su došle sve teritorije kojima je car Dušan vladao, od Dunava do Peloponeza, uključujući i Svetu Goru. Posle Kosovske bitke, 1389. godine, kako se kulturni, duhovni i državni centar sa Kosova pomerao na sever, ka Savi i Dunavu, tako je Pećka patrijaršija postepeno gubila eparhije, koje su dolazile pod jurisdikciju ohridske arhiepiskopije. Kada je otomanska vojska osvojila Smederevo 1459, a patrijarh Arsenije II umro 1463. godine, Pećka patrijaršija je konačno dospela pod potpunu vlast ohridskog arhiepiskopa.
Patrijaršija je obnovljena tek 1557. godine, zahvaljujući Mehmed-Paši Sokoloviću, uticajnom veziru u otomanskoj Porti, poreklom iz Hercegovine, koji je postavio svog rođaka Makarija na „presto Svetog Save“. U sastav Pećke patrijaršije ušle su sve zemlje u kojima su živeli Srbi što je, pored stare teritorije u južnoj i severnoj Srbiji i Crnoj Gori, obuhvatalo deo današnje Bugarske, celu Bosnu i Hercegovinu sa Dalmacijom, kao i Srem, Slavoniju, Banat, Bačku s Baranjom, teritorije do Budima, Temišvara i Arada. Tada su po prvi put skoro svi Srbi, koji su živeli pod vlašću različitih vladara, okupljeni u jednu crkvenu zajednicu.
Preuzeto: nationalgeographic.rs
